Balkanlarda futbolun anlamı farklı

Futbol, tarih boyunca etnik ve dini farklılıklar nedeniyle kanlı savaşların, katliamların ve soykırımların yaşandığı Balkanlar’da sıradan bir spor dalından çok daha fazlasını ifade ediyor.

Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan ve son olarak Kosova’da, 1990’lı yıllarda yaşanan savaşlar, aradan geçen yıllara rağmen etkisini sürdürüyor. 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası Elemeleri I Grubu’nda önceki gece oynanan Sırbistan-Arnavutluk maçında yaşanan olaylar, Simon Kuper’in 1994 yılında yayımladığı “Futbol Asla Sadece Futbol Değildir” kitabını hatırlattı.

Yaşanan son olaylar, Balkanlarda son derece popüler olan futbolun aslında sadece bir spor dalı olmadığını gözler önüne seriyor.

Birçoğu holigan olan tribün liderlerinin kin ve nefret dolu söylemleri nedeniyle, futbol stadyumları birçok kez milli maçların ya da söz konusu ülkelerdeki takımların aralarında oynadıkları maçlarda gerilim yaşandı. Birçoğu suç örgütleri ile bağlantılı olan tribün liderlerinin bazıları ise bu coğrafyada yaşanan savaşlarda savaş suçlusu olarak dünya gündeminde yer aldı. Önceki yıllarda Sırbistan’ın Kızılyıldız takımının tribün lideri olan Arkan lakaplı Zeljko Raznatoviç, Bosna’daki savaş yıllarında liderliğini yaptığı ‘Kaplanlar’ isimli tim, Boşnaklar üzerinde birçok katliam yaptı.

Zagreb’deki olaylı maç

Balkan ülkeleri arasındaki ilk olaylı maç 13 Mayıs 1990 tarihinde, Hırvatistan’ın başkenti Zagreb’deki ‘Maksimir’ Stadı’nda, Dinamo Zagreb ile Kızılyıldız arasında oynandı. Eski Yugoslavya topraklarında o tarihe kadar benzeri görülmemiş taraftar ve futbolcu kavgasının yaşandığı maç, çıkan olaylar nedeniyle tamamlanamamıştı. Kavgada ön plana çıkan Hırvat futbolcu Zvonimir Boban, stattaki polise vurmuş, ardından yaşanan olaylarda 59 taraftar ve 79 polis yaralanmıştı. CNN, tamamlanamayan bu maçı “dünyayı değiştiren beş maçtan biri” olarak sınıflandırmıştı. Maksimir Stadı’nda yaşanan olaylar, Yugoslavya’nın dağılmasını tetiklemişti.

Eski Yugoslavya topraklarında 1990’lı yılların başından itibaren yaşanan savaşlar, parçalanan Yugoslavya’dan ayrılarak bağımsız olan ülkeler arasında yaklaşık 10 yıl boyunca hiçbir spor müsabakası oynanmamasına neden oldu. Savaşların ardından ‘yüksek riskli’ ilk maç, bugünkü Sırbistan ve Karadağ’dan oluşan Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ile Hırvatistan arasında 18 Ağustos 1999 tarihinde Belgrad’daki ‘Maracana’ Stadı’nda oynandı.

Maçın başında Hırvatistan milli marşının okunması, tribünleri dolduran binlerce Sırp taraftar tarafından ıslıkla protesto edilirken, futbolcular ve teknik heyet maç boyunca birçok kez hakarete uğradı. 1991 yılındaki olaylı maçın baş kahramanı Boban’ın Hırvatistan forması giydiği maçta büyük çaplı bir olay yaşanmadı. Savaş suçundan Lahey’de yargılanması devam eden eski Sırp general Ratko Mladiç’in de izlediği maç, golsüz berabere sona ermişti.

Maçın rövanşı ise benzer bir atmosferde Zagreb’de oynandı. Maksimir Stadı’nı dolduran 40 bin taraftar, maç boyunca Sırp oyunculara hakaret etmişti. Büyük çaplı olayların yaşanmadığı bu maç, 2-2 berabere tamamlanmış ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti 2000 Avrupa Futbol Şampiyonası’na katılma hakkı elde etmişti.

Soykırımın ardından ilk maç

Bosna Hersek, savaşın ardından Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ile ilk maçını 21 Ağustos 2002’de oynadı. Saraybosna’daki Koşevo Stadı’nda oynanan karşılaşma, yüzbinin üzerinde insanın hayatını kaybettiği savaşın ve 1995 yılında Srebrenitsa’da soykırımın yaşanmasının ardından ilk kez iki tarafı karşı karşıya getirmesi dolayısıyla önemliydi. Karşılaşma, ‘Barış Maçı’ sloganıyla oynansa da tribünlerde yaşanan olaylar maça damga vurdu.

Bosna Hersek, 2006 Dünya Kupası Elemelerinde yeniden Sırbistan-Karadağ karşı karşıya geldi. Saraybosna’daki mücadele 9 Ekim’de Koşevo Stadı’nda oynandı.

Saraybosna’daki maçın rövanşı ise 12 Ekim 2005’te Belgrad’da oynandı. Bu karşılaşma da olaylar çıktı. Sırbistan-Karadağ maçtan 1-0 galip ayrılmıştı.

Zirinski-Partizan maçındaki olaylar

Balkanlar’da futbolun sadece futbol olmadığının bir diğer kanıtı ise UEFA Kupası elemeleri kapsamında 2007 yılında Bosna Hersek’in Zirinski ve Sırbistan’ın Partizan takımları arasında oynanan olaylı maçtı. İki takım taraftarları ve güvenlik güçleri arasında yaşanan arbedede onlarca insan yaralanmıştı.

Zirinski-Partizan maçından sadece bir ay sonra, dünya kamuoyu başları kanlar içinde taraftarları Saraybosna sokaklarında yeniden gördü. Bosna Hersek ile Hırvatistan arasında Koşevo Stadı’nda oynanan ‘dostluk’ maçı, büyük saha olaylarına sahne oldu. Maç öncesinde iki taraftar grubu arasında sokaklarda başlayan kavgalar, maçın başlamasıyla tribünlere sıçradı. Maç boyunca, Hırvat taraftarlar ile polis arasında sık sık arbede yaşandı.

Kaynak: AA